Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris…

de Battista Isoni.


La questione della lingua sarda ha avuto nel tempo momenti di grande attenzione e altri di scarsa presa nel dibattito culturale della nostra terra. É una storia antica di cui ancora non si ha piena consapevolezza, per quanto, almeno istintivamente, è proprio la lingua, oltre ai simboli e le bandiere, lo strumento che sinora ha permesso di mantenere vivo un senso di appartenenza, un bisogno di identità sul quale il cammino da fare è però ancora molto lungo.

Questa situazione ha ovviamente le sue origini e le sue ragioni, a cominciare dal ruolo avuto, soprattutto a partire dall’unità d’Italia, dagli intellettuali sardi, che hanno sempre considerato il sardo lingua della povera gente, lingua del focolare, da non utilizzare al di fuori del contesto familiare e popolano perché usarla significava collocarsi in un livello inferiore, di cui vergognarsi. Questa è una delle cause che hanno impedito a una lingua minoritaria, ma non per questo meno degna di rispetto e di attenzione, di conservare le sue caratteristiche più antiche, con commistioni che pian piano ne stanno snaturando e impoverendo il vocabolario.

Ovviamente non tutto è perduto, se ancora oggi questo tema fa parte del dibattito culturale in atto e se non mancano gli sforzi per conservarla e trasmetterla alle nuove generazioni. Ciò è stato possibile grazie all’impegno di tanti personaggi che hanno cercato per la loro parte, vedi nel tempo i Poeti di S’Ischiglia, di dare un contributo significativo.

Ci sono stati anche dei momenti importanti, sconosciuti ai più, che meritano di essere ricordati e fissati nella memoria della nostra terra. Da qui la decisione di riproporre quello che si ritiene sia stato il primo intervento in lingua sarda in Consiglio Regionale, la massima istituzione sarda. Lo fece l’on. Battista Isoni, storico sanguigno sindaco di Monti, e venne pubblicato nel numero 4 del 2001 della Rivista NUR. Lo riproponiamo al di là dei contenuti politici che lo caratterizzano, sui quali ognuno può convenire o meno, trovando magari dei riferimenti nell’attuale momento politico: l’importanza dell’intervento sta infatti tutta nell’uso del sardo nella sede che rappresenta, o dovrebbe rappresentare, la Casa ideale di tutti i sardi.


Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris,

so’ ‘ennidu a Cagliari in su 1974 cun s’isperanzia de partecipare a sa battaglia de sos sardos pro s’autonomia. Autonomia chi est diventada oramai una finzione e chi diamus cherrere cambiare. Poi de ses annos e mesu de tentativos, de ispintas e de arressadas, de caminu diffizile e calchi ‘olta dolorosu, pariamus arrividos a riunire tanta forza cantu bi nde cheret pro movere sas cosas frimmas, pro fagher pensare sas mentes distrattas, pro fagher alzare sos brazzos inertes e pro fagher gosare sos coros in pena.

Est inutile però chi deo fatta, passu passu, s’istoria de sos fattos capitados in custos ultimos meses, ca ateros collegas, mezus de me, han a bois illustradu totu sas iscenas de custa cumedia; a mie bastet de ispendere calchi peraula subra sa situazione ue nos agatamus oe, in custu momentu.

No est propriu nezessariu essere politigantes de altissimu intendimentu pro azzertare chi, s’Intesa Autonomistica prima e sa Giunta Autonomistica poi, han, cun grande fadiga e travagliu, parturidu un’aurtinzu, unu mostrittu totu conca, chenza bustu, ne ancas, ne anima.

Mi faghet pensare custa Giunta a unu pupiu cumpostu da-i sas manos inespertas de una criaduredda handicappada chi, pro passar’ora, ponet appare una zucca manna de istelzu e a-i custa attaccat unu bustu de ferula e ancas de ischiria e chi, poi de li haer fattu tres bucos cun d’unu ferru, forsis pensende de li dare respiru e vida bi acchendet intro unu mucchittu, e bidende custa conca alluta, rujastra, cun sa ‘ucca e cun sos ojos ispalancados, frimma e minettosa, urulat intimoridu e giamat lagrimosu sa mama e li pedit de ‘occhire, issa, su mostrittu chi haiat, pro istintu, inventadu. Solu custu mostre est restadu de sa Giunta Autonomistica, e como hazis solu de isperare chi una mama attenta e amorosa accudat cun cuidadu e cun d’una puntada de pê peset a bolare su mostrittu, sa ferula e s’ischiria.

Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris… Eo penso chi in custa occasione bi siat istadu chie hat pensadu chi pro dare unu guvernu capaze a sos sardos siat bastante leggere chimbanta paginas de paraulas e chi, pro faghere unu guvernu seriu, bastet de istringhere sas laras e imbuffare sos bucceddos, e chi pro lu fagher forte siat suffiziente istringhere sos punzos e sos casciales.

Invece bi cheret ateru! Pro faghere una Giunta Autonomistica fit nezessariu giamare e aunire canta pius zente possibile, proite est fattu azzertadu chi su oe e su cras de sa zente nostra agatat raighina e rejone, prinzipiu e fine, in sa corale volontade, in sas isperanzias, in sos anelitos, in sa determinascione de totu su populu sardu. Ma, Onorevoles Consizeris, su Presidente chi ‘ois bos hazis seberadu non s’est abizadu de peccare de presunzione cando s’est cunvintu, o s’est fattu cumbinchere, chi unu guvernu potat guvernare chenza una maggioranzia seria, forte e capaze.

Paret a mie chi isse, ispintu no isco ‘ene da-e cale manu e da-e cale sentimentu, cherfat currere s’Ardia. Custa est una gara istraordinaria e meravizosa, ue omines de grande balentia curren, chenza frenu, caddos abituados a bolare solitarios, cun sa giua a su ‘entu che bandera, da-i tanca in tanca, brinchende chena falta rios, crijuras, muros e giagas; una gara, custa, ue abiles curridores de caddos chena sedda ne briglia si ‘ettan che furias in sa falada pedrosa, nieddos de piuere e de suore, in d’un’uraganu de inninnijos, de ticchirrios, de ‘oghes e de cantigos, e fattende tot’unu cun sa calarina inferozida, infuriada e inarrestabile, superan chenza dannu s’arcu de sa cheja ‘e Santu ‘Antine.

Su Presidente chi bos hazis seberadu, Onorevoles Consizeris, paret chi cherfat isse puru currere s’Ardia, ma pretendende de la currere a caddu de una ferula; gasi comente paret cherfat currere s’Ardia perigulosa de s’autonomia de totu sos sardos incosciende una Giunta fatta de nudda. Su Presidente chi bos hazis eleggidu est zertamente isperanziosu, ma essende arrividu ue su destinu che l’hat giutu, devet a su mancu ischire chi faghere mostrittos de zucca no est comente faghere operas geniales, gai comente non si curret s’Ardia incosciende caddos de ferula.

Est abberu incredibile, ma est finas beru chi custa toppa, boida, lanza maggioranzia, istat rizza in virtude de su votu de duos pellegrinos chena passadu, chena presente e chena avvenire, piopidos in cust’aula non s’ischit bene da’ ue e chi, cun incommensurabile improntitudine, han sa pretesa de essere sos paladinos de sa zente sarda; e chi, chena perunu ritegnu, bettan ludu e arga subra a totucantos e pretenden de faghere, a-i custu Consizu Regionale, iscola de pulizia morale, de laboriosidade, de amore pro custa terra nostra, e de volontade de la difendere cun coraggiu e passione; de faghere iscola a omines chi de cust’Isula sun, da-e sempre, s’immazine pensamentosa, e chi de custa zente sun sos fizos eleggidos e sun sos cireneos, ca nde rappresentan sas bideas pius raighinadas e s’anima e sa cussenzia populare.

E però, da-e custos duos pellegrinos arrividos a Cagliari sighende a s’attrampa attrampa totu sos avanzos elettorales cabizzados in sos cuzolos pius romidos, cuados e oscuros de sa zivile soziedade sarda, pius de una ‘olta, Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris, mi so’ intesu toccadu: mi so’ intesu offesu da-e s’atteggiamentu arrogante, ruzzu e ineducadu de custas duas ancas chi rezzen e giughen a palas custa Giunta. Eppuru, forsis b’est chie haiat mezus servidu sa Sardigna attacchende buttones, invece de ‘ennere a-inoghe a los… segare; e chie haiat, si non ateru, a su mancu dimustradu de haer cumpresu su sensu profundu de s’ospitalidade, de sa bona educazione, de s’antiga sabiesa de sos sardos, chi finzas in condiziones drammatigas e tragicas connoschen limites de logu, de tempus e de sentimentos, ca han issos in su sambene su sensu de sa misura.

Ma est puru ‘eru chi da-e seculos e seculos, e oramai bi semus abituados, zaffarajolos de ogni zenia e provenienzia sun approdados in custa terra ospitale cun sa mercanzia in mustra in d’una cascittedda appiccada a su tuju, gai comente zampognaros cun tumbaru, gabbia e pappagallu, in umilidade offrende mercanzia e fortuna, accumpagnados, cun risos e allegria, da-e totu sos pizzinneddos de sa ‘idda. Eo ammento cun simpatia custos furisteris, garrigos de ispezzigas, de ispizzones, de carruleddos de filu, de agos pro cosire e pro tramattas, e de atera minuda chincaglieria, garrigos de sonos, de puzones coloridos e de fortuna. Como nd’arrivin invece, infattu a una carovana de invertidos e de lesbicas, personazos chi solu in s’abba de cust’Isula soliana han imparadu a si samunare.

Eppuru forsis est utile de ammentare chi cando sos mannos de sos mannos de sos mannos nostros, ponzende rocca subra a rocca e pedra subra a pedra, fraigaian domos chi han isfidadu sos seculos e sos millennios e vivian in comunione benes, penas, venturas, intemperias, amore e odiu, sos antenados de calchi pellegrinu, inoghe finalmente innettadu, isettaian sas nottes de luna piena pro ballare, urulende, in tundu a unu fogarone, pro poi torrare a fagher notte subra a palafittas o subra a sos alvures che munincas.

In custu sensu però non cherimus faghere prozessos, ne cherimus dare leziones a niunu, ma no azzettamus preigas da-e chie hat pagu o nudda de insinzare e chi, forsis, nende pagu e iscultende meda, in custu Consizu de sardos calchi cosa haiat finzas potidu imparare. E poi, comente poto eo dare unu votu favorevole a una Giunta chi naschet da-e sos osos magicos de su partidu comunista, postos a ciocchire sutta sas pumas caldas de unu socialista? O no est custa una nidiada chi isperat de campare e creschere cun arzinina isparta in terra, die pro die, da-e duos accabidadores de palfaruzas?

Cunsideradu chi sos avversarios nostros si divertin meda a s’iscandulizzare e a ingulpare de onzi tipu de malefatta sos avversarios insoro, ispero mi siat cunsentidu de m’iscandulizzare deo puru, pro una ‘olta, una ‘olta solu: de m’iscandulizzare pro su fattu chi omines chi han istoria e chi istoria han fattu, omines chi non mancan de sensibilidade e de intelligenzia, de coraggiu, de ideas, de passadu calchi ‘olta dolorosu, omines chi poden contare esempios luminosos de vida, de azione politica, de sentimentos, de coraggiu, de seriedade, de m’iscandulizzare ca omines fattos de simile linna, nutridos de cussu pane, dissetados cun tale abba e tale ‘inu, chi han piantu zertas lagrimas isconsoladas e sueradu sambene generosu, si illudin de contivizare sa Sardigna e de guvernare sos sardos fundende s’autoridade insoro subra sa forza e sa seriedade de duos votos qualunquistas, velleitarios e ballarinos, chi rappresentan, o podian solu rappresentare, sa feghe chi est presente finzas in su mezus binu e chi però su massaju sabiu eliminat a sa prima travasadura.

Eo so’ iscandulizzadu e preoccupadu pro su ch’est suzzedende, ca si omines validos chi han su compitu e su dovere de guidare sa sorte de cust’Isula in d’unu mundu tempestadu, si omines acculturados e attentos, reduces da-e milli battaglias, si mustran dispostos a passare s’oceanu subra una zattera de ciarras ligadas cun filos de giuncu, cheret propriu narrere chi sa classe politica, chi haiat devidu rappresentare custa “Nazione”, hat zertamente perdidu su sensu de su reale e de su possibile, e podimus pensare chi da-e custu fattu nos devimus ispettare disgrascias e isventuras.

Semus propriu arrividos a sa sucuttadura! E chie pagat tanta lizeresa e tantu iscunsideru? E chie pagat pro una Giunta imbelle, debile, chenza autoridade e solamente astiosa? E chie si podet illudere chi da-e un’attrezzu privu de cabu e de coa potan torrare benefizios a sa Sardigna?

Sos omines de sinnu e de bona volontade chi sun intrados in custa Giunta, e non nde mancan, deven, pro s’interessu de sa Sardigna, haer coraggiu politigu, zivile e umanu pro furriare da-e custa avventura iscunsiderada, e deven tentare de riunire ateros omines assinnados e volenterosos, dispostos a incominzare, cun perizia e prudenzia, a leare sa via tortuosa e diffizile chi giughet ue naschet sa redenzione de sa Nazione Sarda.

Sa Nazione Sarda hat bisonzu de su cuidadu de tota sa zente sarda, e hat prinzipalmente bisonzu de sos suos elettos. Sos chi como cheren fuire subra a caddos de ferula, iscan chi sos traighimentos b’est chie los realizzat fuende a sas retrovias, torrende a domo disertore, e b’est chie los realizzat currende a dainanti, a sas linias inimigas, dendesi presoneri.

Ma non podimus essere presoneris de illusiones: sos sardos ispettan chi torremus totu in prima linea, onzunu cun sa parte sua, pro sa fortuna de sa Sardigna e de onzi fizu de custa terra nostra.

 

Aggiungi commento

Commenta