Sa memoria

de Ignazio Lecca.


Policarpo Mereu teniat bint’annus candu fiat depiu partiri po sa gherra. Anzis de ddi dispraxiri, hiat esaminau sa cosa cun diligenzia e ddi fiat parta una bella avventura: “Torru eroi!”, si fiat bantau cun Filippa Canu, sa picciocca sua. Issa non hiat arrespostu e Policarpo fiat partiu cun cussu silenziu in sa cuscienzia: “Eroi!”, hiat ripitiu, dispidendusì.

Candu fiat torrau de sa gherra, di annus ndi teniat bintises, unas cantus medaglias, feridas in totu su corpus e unu scorriu mannu aintru. Sa dì, a dd’abettai in stazioni, nci fiant totus: su sindigu a fascia, su predi a cotta bianca cun chierichettus, gruxi i aspersoriu di acua santa, is pipius de scola, sa banda. “SALUDAUS S’EROI POLICARPO MEREU” fiat iscrittu in d’unu striscioni appicau in sa stazioni.

Dd’hiant abettau po nudda. Policarpo hiat intendiu sa banda di attesu, candu su trenu fiat arribendi, giai a pass’’i omini. Non ddi praxiat cuss’idea de sa musica e de su striscioni, non teniat gana de fai discursus ne de nd’intendiri: aici fiat sartiau de su trenu a sa scusi e, mori mori, si fiat incamminau a domu. Is sonadoris hiant stuggiau is ainas de musica e sa genti, imbaddicadas is bandelas, fiat torrada a bidda comenti unu tallu de brebeis sena pastori.

Policarpo Mereu hiat serrau portas e ventanas: si fiat abituau a citiri e a pensai, in oras longas e tristas passadas intra is montis cun is partigianus. Ddi praxìat su silenziu de cussus montis: taliorta di attesu ddi lompiant boxis lebias che sulidus e issu pensàt chi fessint is boxis de is angelus. No, torrau a bidda, non teniat gana de fai sa parti de s’eroi ufficiali.

“Comenti fiat sa gherra?” dd’hiat pregontau Filippa.

Hiat pensau meda prima di arrespundi. A pustis dd’hiat nau: “Proiat: acua e bombas, cun s’aggiudu de Deus. Totu fiat ludu i erba arrubia. Finzas is campanas hiant accappiau, po no arrepiccai. Ma cussa fiat gherra? Chini fiant is nemigus? Si seus sparaua pari pari, fradis cun fradis!”.

E giai chi occasionis de contai cussus fattus nd’hiat tentu medas, dogna borta acciungìat a su contu aterus arrogus: “Abbruxànt domus e cresias, cun bestiamini e cristianus aintru. Si boccìat sa genti po hai donau unu prattu de minestra o un arrogu de pani a unu, poita chi fiat partigianu. Mi fadiat disisperu. Aici seu passau a s’atera parti. Partigianu deu puru!”.

Sa genti non mancàt mai de ddu pregontai: “Cantu nd’has boccìu?”. Issu frunziat sa fronti, serràt is ogus e ddus torràt a biri, is mortus, scavulaus chi aliga in is arrugas. “Sa gherra fiat in dogna logu. Pariat chi non hessit mai depiu accabai. Tenìa disigiu de fai su ballu tundu in prazz’’e cresia. E una dì dd’hapu fattu, solu solu; mi castiànt is cumpangius i arriiant: “Ehi, Sardegna, che fai? L’è tutto matto!”. Aici mi narànt, ma cussa notti no hapu prantu”.

Insaras di passàt dogna gana di arrespundiri. Si castiàt a ingiriu.

Mancàt annus, de bidda, ma totu fiat abarrau firmu comenti fessit partìu ariseru, comenti non fessiti succedia una gherra e nemus fessit mortu. Ma bessendu in prazz’’e cresia, su merì, e intrendu in is magasinus aundi biriat pramas, si nd’acatàt de is chi mancànt, is chi prus pagu fortunaus de issu non fiant torraus.

Una dì fiat andau su sindigu a domu sua po dd’avvisai chi su consillu comunali hiat determinau de fai unu monumentu a is partigianus. “Bandat beni!”, hiat nau Policarpo.

Su binticincu de abrili, festa de sa Liberazioni, totu sa bidda fiat accurta in prazza po s’incingiu de su monumentu. Po cumpraxenzia issu si fiat appiccau is medaglias e ascurtàt su discursu: is fattus di armas, is gherras, is vittorias mannas, is eroismus. A unu certu puntu non hiat poziu appoderai prus sa retorica de s’oradori: “Deu ci femu, in is montis”, hiat zerriau, “immoi si ddu contu, deu!”. Fiat arziau derettu in su palcu e hiat fueddau: “Poita totus scipiant sa beridadi: fradis cun fradis si seus sparaus. Insaras, non est po is azionis de gherra chi si fait sa festa, ma po arregordai cantus sunt mortus, po custa Liberazioni. Is mortus nozentis, is mortus de sa repressioni, de is rappresaglias. Poita vetti conoscendu sa beridadi is generazionis giovunas imparint a refudai e cundennai sa gherra e a scioberai sa paxi e sa libertadi”.

Hiat nau custus fueddus cun passioni i arrabiu. A pustis calau de su palcu fiat torrau a domu sua. Non nd’hiat bofiu fueddai, po meda tempus. Finzas a candu non dd’hiant provocau torra. Fiat incapitau chi una notti hessint postu una bomba a su monumentu. Policarpo Mereu fiat accurtu de is primus accurtus e, tristu che sa Maria, nd’hiat arregortu de terra un arrogu de marmuri de su monumentu, dd’hiat basau e postu in bucciacca.

Ingiriau de beccius e de giovunus ddus intendiat nai fueddus de tirria mala poi is culpevolis. Issu hiat ascurtau citiu, movendu sa conca i a sa fini hiat nau: “Non tirria! Non est de tirria chi teneus abbisongiu, ma de memoria! Custa bomba bolit sciuai sa memoria e fai pillonai sa tirria, in mesu a nosu”.

“Retorica!” hiat zerriau una boxi giovuna sena bessì a foras. Policarpo Mereu si fiat intendiu mali. Hiat cumprendiu illuegus chi sa genti teniat pressi de scaresciri, ddi praxiat a si spassiai, a giogai, a s’arricchiri. De issu nd’hiant essiri bofiu fai unu poeta chi contat istorias po spreviai sa genti, po ndi fai scaresciri s’infadu. Po custa arrexoni ndi ddi fiat arrutu asuba unu silenziu chi non dd’hiat prus lassau.

Non c’est stetiu nudda de fai: Policarpo Mereu in totu custus annus est biviu in d’unu silenziu disisperau, poita hat cumprendiu chi sa Storia no importat prus a nemus, non serbit a nudda contai su poita e su cumenti. Sa genti de sa libertadi non si nd’acatat: dda tenit totu e tantu ddi bastat.

“Est diffizili po sa genti a si pregontai asuba de is cosas urtimas de s’esistenzia: sa vida e sa morti”. Dd’est torrau a menti custu pensamentu, chi giai si fiat postu su mangianu chi hiant scappiau is campanas, tant’annus prima: is arrepiccus preniant s’airi de una allirghia noba, totus imprassànt a totus, ammacchiaus. Policarpo, su ballu tundu dd’hiat fattu anant’’e totu sa genti, in prazz’’e municipiu, in cussa bidda piemontesa sa dì chi dd’hiant liberada is partigianus.

Is pensamentus Policarpo Mereu ddus hat remonaus totus biendu in sa televisioni is figuras de sa caida de su muru de Berlino i, ancora, prus accanta, sa bincida de su populu contras a su “golpe” in Russia: totu cussa genti chi s’imprassàt e cantàt e pariat torrada a nasciri sa dì, dd’hant torrau agoa, a is dìs de su corantacincu. E immoi, aintru ‘e sei, cussas arrexonis torrant bias e veras; sa fedeltadi a is fattus de is annus de sa giovunesa sua tenint sensu ancora oi, non fiant retorica e issu non si fiat imbruxinau ind’una idea morta: cun sa libertadi, non si podit improddai!

Immoi biriat ripitia de parti di aterus s’esperienzia sua. Sa libertadi non fiat una abitudini de vida de dogna dì, ancora currispundiat a unu scioberu ideali fattu de is ominis.

Pustis tant’annus chi su mundu si fiat assentau, Policarpo hat pensau chi toccat a si nd’incabulliri de s’enfasi chi guvernat totu su chi stat incapitendu oi. Anant’’e nosu si stat scriendu s’Istoria, fatta de reali entusiasmu collettivu, de sacrificius personalis e, decisiva, una partecipazioni de sa genti a sa grandu mobilitazioni. Su chi est incapitau in custus urtimus tempus si ponit anant’’e is cuscienzias nostras comenti un’occasioni de arregolliri, in s’interesa sua, unu dibattimentu istoricu de misura manna meda, chi murigat in mesu centinaias e centinaias di ominis e feminas de totus is continentis.

Populus chi hant dormiu sena de libertadi, si ndi scidant. In certus territorius is fosilis torrant a sparai, fradis contras a fradis. I, a su notti, a Policarpo Mereu ddi parit de intendi’ s’arretronu de is cingulus de is carrus armaus. “No, no!”, narat in su sonnu e, candu si indi scidat, cussus rumorius ddus intendit ancora, non sunt bisus. Chi su mundu si siat ammacchiau?

“No, no!”, sighit a nai, “Sa libertadi hat postu torra sa rivendicazioni sua, ind’unu grandu movimentu de populu!”.

Dd’hant zerriau, a Policarpo Mereu, a fueddai. Hat fueddau de s’esperienzia sua, finzas a candu s’est pesada una manu e unu giovanu, strantaxendusì hat nau: “Ma est su chi hapu biu in sa televisioni!”.

A su partigianu becciu si sunt abertus is ogus tot’in d’una. Sa libertadi, po medas, est custu spossessamentu de is arrexonis suas, de su prexiu suu, de is sacrifizius. Una borta passadas is emozionis, est comenti fessint svanessius is logus comunus de s’esistenzia: sa sufferenzia e sa lotta, sa morali e s’appartenenzia a una fidi politica, su traballu e sa religioni. Bivia in custa manera sa libertadi non est una conquista e sa genti acabat po cresciri in s’ignoranzia de is arrexonis e de sa tensioni ideali resolutamenti insighida e conquistada po totus cantus. E hat cumprendiu chi sa televisioni ammostat dogna cosa comenti fessit unu film o una telenovela: istoria cun attoris e cumparsas, giogus de squadras diversas. E sa batalla po sa libertadi, de certus populus, parit una partida de castiai fadendu su tifu, finzas a candu durat su telegiornali.

“Non toccat a dromiri a pizzus de su chi teneus. Nosu sa libertadi dd’heus conquistada cun sacrifizius i a preziu de mortus. Est facili meda a dda perdi’. Aterus populus sunt lottendu po dd’ottenni’ po sa prima borta. In custus annus seus abarraus a sa ventana, sena gana de si fai imbruscinai in is chistionis de is aterus. Creu chi oi s’incàrit una sfida noa: cussa de imparai a aberriri sa ventana poita intrit airi noa in domu nosta e, impari, cussa de dda sciri serrai sa ventana e de calai, in su momentu giustu, in s’arruga a zerriai chi “libertadi” non est vetti unu fueddu”.

“E tui?” hat preguntau una boxi.

“Deu? Hapu biviu troppu. De mei pozzu nai di essiri stetiu po totus sa cosa prus pagu comuda: sa memoria. Sa cosa prus preziosa!”.


Partigiano!
Ti ho visto appeso
immobile.
Solo i capelli si muovevano
leggermente sulla tua fronte.
Era l’aria della sera
che sottilmente strisciava
nel silenzio
e ti accarezzava.
Come avrei voluto fare io.

(G. Manzù)

 

Aggiungi commento

Commenta